- Πλουραλισμός στην ενημέρωση; Ουτοπία ή πραγματικά μετρήσιμο μέγεθος; Η γενική διεύθυνση για την κοινωνία της πληροφορίας και τα μέσα ενημέρωσης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αποφάσισε να το διερευνήσει και ανέθεσε τη μελέτη σε ομάδα επιστημόνων, υπό την εποπτεία του Πανεπιστημίου της Λουβέν.
Στόχος της Επιτροπής είναι να δημιουργηθεί ένα εργαλείο παρατήρησης και ελέγχου του πλουραλισμού στα μέσα. Η διαδικασία, που ξεκίνησε το 2007, αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του έτους.
Το πρώτο στάδιο περιελάμβανε προκαταρκτική μελέτη, το δεύτερο, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες, την επεξεργασία των κριτηρίων, ενώ το τρίτο θα περιλαμβάνει δοκιμαστική εφαρμογή του εργαλείου και την έκθεση με τα τελικά συμπεράσματα.
*Η πρώτη φροντίδα της ομάδας εργασίας ήταν να δώσει τον επιστημονικό ορισμό του πλουραλισμού, ως του συνόλου των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών αξιών, απόψεων, πληροφοριών και ενδιαφερόντων που εκφράζονται μέσα από τα media.
Θεώρησε ότι ο πλουραλισμός εντοπίζεται στην ποικιλόμορφη προσφορά, χρήση και διανομή των μέσων σε σχέση με:
*Το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
*Το είδος του μέσου.
*Τις πολιτικές απόψεις που συνήθως εκφράζονται.
*Τις πολιτιστικές εκφράσεις.
*Τα τοπικά, αλλά και τα περιφερειακά συμφέροντα.
*Ο έλεγχος του πλουραλισμού εφαρμόζεται σε μία ολόκληρη χώρα ή σ’ έναν συγκεκριμένο τομέα (π.χ. τηλεόραση), εθνικά ή διακρατικά. Ετσι, θα μπορεί να βγει ένας γενικός δείκτης ανά χώρα, ένας ευρωπαϊκός δείκτης τύπου, ένας περιφερειακός δείκτης ή οτιδήποτε άλλο θα είναι χρήσιμο στην Επιτροπή, σε μία χώρα, σ’ ένα μελλοντικό ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Τύπου.
Για να γίνει αυτό εφικτό, η ομάδα επεξεργάστηκε σειρά κριτηρίων που καλύπτουν τρεις μεγάλους τομείς:
1 Την παρουσία και την αποτελεσματικότητα πολιτικών αλλά και νομικών προϋποθέσεων που να στηρίζουν τον πλουραλισμό σε κάθε κράτος-μέλος (π.χ. Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης).
2 Την ποικιλία των μέσων που διατίθενται στον πολίτη από κοινωνικο-δημογραφική σκοπιά, όπως η διαμονή, η τάξη, η ηλικία, το φύλο.
3 Την ποικιλία των μέσων από την πλευρά του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, δηλαδή τον αριθμό των εταιρειών, το κέρδος τους, την πιθανή συγκέντρωση των μέσων κ.λπ.
*Για να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά, ο αριθμός των διάφορων κριτηρίων είναι αρκετά μεγάλος: 166, χωρισμένα σε κατηγορίες (1).
*Αν υποθέσουμε ότι κάθε ερώτηση παίρνει ένα βαθμό, τότε από τα κριτήρια αυτά θα βγαίνει ο τελικός δείκτης.
*Για παράδειγμα, στην κατηγορία «πολιτικός πλουραλισμός», τα κριτήρια χωρίζονται σε οκτώ υποομάδες: επάρκεια ανεξαρτησίας στην αρθρογραφία, σχέσεις με την πολιτική, χρηματοδότηση κ.λπ. Σε αυτές βρίσκουμε κριτήρια, για πολιτικούς π.χ. που έχουν συχνά πορτρέτα (θετικά ή αρνητικά) και σε ποια μέσα.
*Ή αν υπάρχει το δικαίωμα απάντησης ή διαμαρτυρίας στο ίδιο μέσο. Ή, ακόμα, το ποσοστό των άρθρων ερευνητικής δημοσιογραφίας (και πόσα απ’ αυτά φέρνουν στο φως «κρυφές δράσεις πολιτικών ή πολιτικών ομάδων».
*Απομένει το τρίτο στάδιο, κατά το οποίο δύο ανεξάρτητες ομάδες ειδικών θα εφαρμόσουν τα κριτήρια σε μία χώρα. Εάν τα αποτελέσματα συμπίπτουν, τότε το εργαλείο θα είναι έτοιμο για χρήση.
*Το εργαλείο συμπληρώνεται και με τον καθορισμό των «ορίων» για κάθε χώρα. Για παράδειγμα, αν μια χώρα στο τηλεοπτικό τοπίο παίρνει πάνω από 25 βαθμούς, θα έχει πράσινο φως από την Επιτροπή. Αν έχει κάτω από 10 βαθμούς, θα ανάβει κόκκινο!
*Ο,τι φως και να δώσουν, πάντως, οι Βρυξέλλες, ο πλουραλισμός στα μέσα δεν είναι οικονομικός δείκτης για να μπορούν μας τραβάνε το αφτί.
Η μεγάλη χρησιμότητα του συγκεκριμένου εργαλείου αφορά τις ίδιες τις κοινωνίες: για την εκτίμηση και την προσαρμογή της νομοθεσίας, για τη στάση των πολιτών, για τον έλεγχο της ιδιοκτησίας.
Αλλιώς θα παραμείνει αυτό που είναι στο χαρτί, ένα πολυσέλιδο λογιστικό φύλλο.
(1) Πλήρης κατάλογος στο: http://ec.europa.eu/information_society/media_taskforce/pluralism/study/index_en.htm
- Της ΒΑΛΙΑΣ ΚΑΪΜΑΚΗ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 12 Ιουλίου 2009
viewpress 