-
Στον χειμώνα της απομόνωσης η τηλεοπτική οθόνη είναι το ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο που προσφέρει στο σπίτι ή στο καφενείο ενημέρωση, ψυχαγωγία, αφορμή για κουβέντα
Το τζάκι της νέας εποχής, η σύγχρονη «σόμπα» όπου γύρω της συγκεντρώνεται το βράδυ η φαμίλια, ή απλώς μία και μοναδική διέξοδος για τη ζωή στην άγονη γραμμή. Στην Ηρακλειά και στη Δονούσα, στην Αμοργό και στη Νίσυρο, στην Τήλο όπου βρέθηκε «Το Βήμα», η τηλεόραση σε δεσπόζουσα θέση στο κέντρο και ανεβασμένη ψηλά στον χώρο κράτησε συντροφιά και τούτο τον χειμώνα στους ντόπιους.
«Σπίτι για να μείνεις,γυναίκα για να αγαπάς και Νova για να διασκεδάζεις» συμβουλεύουν στη Νίσυρο τον επίδοξο νέο κάτοικο του νησιού που τους αποκαλύπτει το όνειρο της ζωής του, να φύγει από την πόλη και να μείνει μόνιμα κάπου στο Αιγαίο. Η είδηση κάθε απόδρασης του Παλαιοκώστα κάνει τον γύρο του νησιού μέσω των τηλεοπτικών καναλιών, τα συχνά επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας επίσης, όπως και οι πολιτικές αντεγκλήσεις σε Βουλή και «παράθυρα». Και το γυαλί της μικρής οθόνης, plasma ή παλαιάς τεχνολογίας, γίνεται αφορμή για συζητήσεις, αναλύσεις ακόμη και διενέξεις μέσα στο καφενείο κάθε χωριού.
▅Το κουτί με τα χίλια πρόσωπα
Για τους «πρωτευουσιάνους» επισκέπτες κάθε μέρος της περιφέρειας και πολύ περισσότερο των μικρών νησιών του Αιγαίου, η «τηλεμανία» των ντόπιων μοιάζει παράξενη. Αρκούν όμως μερικές ημέρες παραμονής στον τόπο τους για να κατανοήσει ο οιοσδήποτε την ανάγκη που ικανοποιεί(;) αυτό το μικρό κουτί με τα χίλια πρόσωπα.
Ενημέρωση, ψυχαγωγία, αφορμή για κουβέντα, αλλά και παράθυρο στον κόσμο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στον χειμώνα της απομόνωσης στην άγονη γραμμή, το σπίτι ή το καφενείο, συνήθως ένα ανοιχτό σε κάθε μικρό νησί, είναι καταφύγιο ή τόπος συνάντησης του χωριού. Και στο κέντρο του σαλονιού ή της αίθουσας, μικρής ή μεγάλης, με ράφια που φιλοξενούν είδη παντοπωλείου και μαναβικής ως κινηματογραφικό ντεκόρ, πάνω από το τραπέζι της «δηλωτής» και του ταβλιού, η έγχρωμη τηλεόραση μοιάζει πραγματικά με σημείο σύνδεσης με την υπόλοιπη ενδοχώρα.
«Τι ώρα είναι η παράσταση;»ρωτάει στη Δονούσα η παπαδιά για το έργο που ανεβάζει το βράδυ στο τοπικό γυμνάσιο η θεατρική ομάδα της «Σχεδίας». Οταν μαθαίνει ότι το έργο ξεκινά στις οκτώ και μισή, σουφρώνει τα χείλη και αποκρίνεται προβληματισμένη:
«Και πόσο διαρκεί; Γιατί απόψε έχει τον “Λάκη τον γλυκούλη” στο Μega και δεν τον χάνουμε οικογενειακώς».
Η ρουτίνα της καθημερινότητας περιλαμβάνει ώρες ατέλειωτης τηλεθέασης, συνήθως μη συμπεριλαμβανόμενης στις μετρήσεις, και το περίφημο 14- 44 κοινό που ενδιαφέρει διαφημιστές και κανάλια σίγουρα δεν κατοικεί σε κάποιο μικρό νησί του Αιγαίου.
▅Η τηλεοπτική καμπάνα των οκτώ
Η ώρα των δελτίων ειδήσεων θυμίζει καθημερινή… λειτουργία. Ουδείς λείπει μόλις χτυπήσει η τηλεοπτική καμπάνα των οκτώ και στην οθόνη εμφανιστεί η επικαιρότητα της ημέρας και ο σχολιασμός της. Και σε κάθε ατάκα των προσώπων στα παράθυρα, το κοινό αντιδρά αναλόγως.
«Οι κάτοικοι της Δωδεκανήσου ξέρουν καλά ποιος είμαι και τη διαδρομή μου» λέει σε ένα on έξω από τη Βουλή ο κ.
Αρ. Παυλίδης και στο καφενείο της Νισύρου, στην πλατεία Ηλικιωμένης του Μανδρακίου, κάμποσα κεφάλια κουνιούνται με νόημα.
Η τηλεόραση είναι για την Άγονη ό,τι και το πλοίο της γραμμής που στα αμπάρια του κουβαλάει τη ζωή του νησιού. Ο κάθε «Σκοπελίτης» στις Μικρές Κυκλάδες φέρνει προμήθειες και φάρμακα για τις επόμενες ημέρες, το κάθε κανάλι φέρνει ενημέρωση και τροφή για σχολιασμό και σκέψη.
Εφημερίδες, άλλωστε, συχνά δεν συμπεριλαμβάνονται στο εμπόρευμα του τοπικού καραβιού. Και όταν συμπεριλαμβάνονται είναι τραγικά παλαιές, ήδη μπαγιάτικες σε σχέση με τον ρόλο τους: χθεσινά νέα που ήδη έχουν γίνει παρελθόν. Οσο για Ιnternet και ενημερωτικά blogs; Ούτε η ψηφιακή εποχή, μήτε η κοινωνία της πληροφορίας αφορά και επηρεάζει τις τοπικές κοινωνίες, με τις γρήγορες συνδέσεις Διαδικτύου να παραμένουν όνειρο… χειμερινής νυκτός και απλά τηλεοπτικά διαφημιστικά σποτ για τα μικρότερα και πιο απομακρυσμένα νησιά.
Μοναδική πηγή ενημέρωσης, με τα καλά και τα άσχημά της, το λεγόμενο «χαζοκούτι», ίσως όμως με παρέμβαση λιγότερη από όση στο αστικό κοινό, διότι η πονηράδα δεν λείπει παρά τις ελλείψεις σε αγαθά. Και πάντοτε με τη συντροφιά του αποκωδικοποιητή, διότι το σήμα δίχως δορυφορική κεραία θυμίζει ΥΕΝΕΔ μεταξύ χιονιού και «μας συγχωρείτε, διακοπή».
Τα ελεύθερα ιδιωτικά κανάλια που φιλοξενούνται στο «μπουκέτο» του συνδρομητικού καναλιού δείχνουν «καμπάνα» μόνο μέσω της δορυφορικής κεραίας- όσο για την κρατική τηλεόραση και ραδιοφωνία, ας το αφήσουμε καλύτερα: στο μισό Αιγαίο, αν όχι όλο, καλύτερα παρακολουθείς τις δηλώσεις Ερντογάν στα κρατικά και ιδιωτικά τουρκικά κανάλια, παρά την ομιλία του έλληνα Πρωθυπουργού στο Κοινοβούλιο, ενώ στην μπάντα των FΜ τα ανατολίτικα τσιφτετέλια παραμερίζουν κάθε ελληνικό στίχο- και μόνο τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί, συνήθως σε ερασιτεχνική βάση, σώζουν την κατάσταση.
Αν για τους κατοίκους μιας μεγάλης πόλης, οι επιλογές και η δυνατότητα του off στο τηλεκοντρόλ της μικρής οθόνης είναι κάτι σαν δεδομένη κατάκτηση, για όσους επιθυμούν να κάνουν χρήση της στην επαρχία και ιδίως στα απομονωμένα νησιά του Αιγαίου, το off δεν είναι επιλογή ποιότητας και κριτικής αλλά αποκλεισμός. Οριστικός. Ολα γύρω από την τηλεόραση γυρίζουν. Ποιος άλλωστε του χώρου δεν έχει συναντήσει την… αυτονόητη ερώτηση-κλισέ στην επαρχία όταν δηλώνει δημοσιογράφος:
«Και σε ποιο κανάλι δουλεύεις;»…
ΔΕΝ ΛΕΙΠΕΙ από τους ντόπιους και η γλώσσα που θυμίζει τηλεοπτικό δελτίο:
«Πύρινη λαίλαπα στην Αυστραλία» αναφωνεί ο καφετζής ψήνοντας τον πολλά βαρύ και όχι ελληνικό καφέ.
«Τα έμαθες τα νέα; Κόλαση φωτιάς στο κέντρο της Αθήνας»αλλά και«αφήστε με να ολοκληρώσω»στις κουβέντες του καφενείου. Κάποιοι, βέβαια, δηλώνουν περισσότερο μυημένοι σε τηλεοπτικά κόλπα και ανάγκες. Ο καπετάνιος του «Σκοπελίτη» πολλάκις κλήθηκε να σχολιάσει το καθεστώς στις άγονες γραμμές του Αιγαίου. Και πλέον έμαθε:
«Ρωτάω πάντα τον ρεπόρτερ με την κάμερα που μου ζητά δηλώσεις: πόση ώρα θα βάλεις από τα λόγια μου; Είκοσι δευτερόλεπτα; Τόσο θα μιλήσω, για να μη μου κόψουν τίποτε».
- Δ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Σάββατο 18 Απριλίου 2009