131 ντοκουμέντα για την «έντυπη αντίσταση»

Αν και έχουν περάσει 43 χρόνια από το πραξικόπημα της χούντας των Συνταγματαρχών, στις 21 Απριλίου του 1967, είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται η αφήγηση του σκοτεινού χρονικού της μέσω τεκμηρίων της διαρκούς προσπάθειας για την ανατροπή της στην έκθεση ντοκουμέντων «Δικτατορία 1967-1974: Η έντυπη αντίσταση», που ξεκινάει την Πέμπτη στο Μορφωτικό Iδρυμα της Εθνικής Τραπέζης – Μέγαρο Εϋνάρδου (η έκθεση διοργανώθηκε πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2009 στη Θεσσαλονίκη, από το Μορφωτικό Iδρυμα της ΕΣΗΕΜ-Θ).

Μέσα από 131 αντιδικτατορικά έντυπα -προκηρύξεις, παράνομος, ημιπαράνομος και νόμιμος Τύπος, ηχητικά ντοκουμέντα από αφηγήσεις μελών αντιδικτατορικών ομάδων και ξένα ραδιόφωνα (BBC, Deutche Welle), ξένος Τύπος («Athens Presse Libre», «Greek Observer» κ.λπ.) και αφίσες- η έκθεση αποτυπώνει την αντικαθεστωτική δράση «από την επομένη κιόλας του πραξικοπήματος, που άρχισε η συγκρότηση αντιδικτατορικών οργανώσεων, όπως η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη (ΔΝΛ), το Πατριωτικό Αντιστασιακό Μέτωπο (ΠΑΜ), η Δημοκρατική Αμυνα, οι Δημοκρατικές Επιτροπές Αντιστάσεως (ΔΕΑ), το τροτσκιστικό Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδος έως την ανατροπή του καθεστώτος», σημειώνει ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης, που υπογράφει τα κείμενα και την επιστημονική επιμέλεια.

Προκηρύξεις, παράνομος, νόμιμος Τύπος, ηχητικά ντοκουμέντα από αφηγήσεις μελών αντιδικτατορικών ομάδων κ.ά. φιλοξενεί το Μέγαρο Εϋνάρδου

Μέσα από τα παράνομα ντοκουμέντα των πρώτων ακόμα ημερών «αποδεικνύεται ότι η αντίσταση δεν ήταν ενιαία», συνεχίζει ο Καραμανωλάκης, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτά τα κείμενα «αποτελούσαν τους μοναδικούς δίαυλους επικοινωνίας με το εξωτερικό».

Ενα μεγάλο μέρος της έκθεσης αφιερώνεται στον ξένο Τύπο της εποχής. Ο επιμελητής εκτιμά ότι πρόκειται για μοναδικό φαινόμενο στην Ιστορία – «Η πυκνότητα των εκδόσεων σε τόσες πολλές γλώσσες -Γαλλικά, Αγγλικά, Ιταλικά, Νορβηγικά, Σουηδικά, Γερμανικά- φανερώνει πολύμορφη αντίσταση και αποτελεί καρπό ενός μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος, από αναρχικούς έως αριστεριστές του Μάη του ‘68 και φιλολόγους». Τέλος, το Μέγαρο Εϋνάρδου στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου φιλοξενεί τις εκδόσεις μετά την άρση της προληπτικής λογοκρισίας, τον Οκτώβριο του 1969, όπως το περιοδικό «Αντί» και το περιοδικό «Ξαστεριά», που κατασχέθηκαν αργότερα επί Ιωαννίδη, αλλά συμπληρώνουν σήμερα την αναδημιουργία της εμπειρίας της επταετίας.

ΣΟΦΙΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ, ΕΘΝΟΣ, 14/12/2010

 

Στις ΗΠΑ οι εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου 2011

• Οι ΗΠΑ θα φιλοξενήσουν το 2011 στην Ουάσινγκτον τις εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, οι οποίες θα διαρκέσουν τρεις ημέρες, από την 1η ως τις 3 Μαΐου, ανακοίνωσε χθες το βράδυ το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών.

Η Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου είναι κάθε χρόνο στις 3 Μαΐου και οι εκδηλώσεις για αυτήν διοργανώνονται υπό την αιγίδα της Unesco. Υποδεχόμενες το γεγονός αυτό, οι ΗΠΑ θέλουν να δείξουν «την ακατάλυτη αποφασιστικότητά τους να υποστηρίζουν και να διαδίδουν την ελευθερία του Τύπου και την άνευ εμποδίων μετάδοση των πληροφοριών σε αυτήν την ψηφιακή εποχή», δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Φίλιπ Κρόουλεϊ.

Το θέμα για το 2011 θα είναι: «Τα μέσα ενημέρωσης του 21ου αιώνα, νέα σύνορα, νέοι φραγμοί».

«Οι ΗΠΑ θέτουν την τεχνολογία και την καινοτομία επικεφαλής των διπλωματικών και αναπτυξιακών προσπαθειών τους», δήλωσε ο Κρόουλεϊ, εξηγώντας ότι «τα νέα μέσα δίδουν στους πολίτες ολόκληρου του κόσμου τα μέσα να μοιράζονται τις εμπειρίες τους, να εκφράζουν τις γνώμες τους για την πορεία του κόσμου και να ανταλλάσσουν πληροφορίες σε περιβάλλοντα που τάσσονται μερικές φορές εχθρικά απέναντι στο δικαίωμα του ατόμου στην ελευθερία της έκφρασης».

«Ταυτοχρόνως, ανησυχούμε από την αποφασιστικότητα ορισμένων κυβερνήσεων να λογοκρίνουν και να περιορίζουν στη σιωπή τους ανθρώπους και να περιορίζουν την ελεύθερη ροή πληροφοριών», σημείωσε ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών.

Η ανακοίνωση αυτή γίνεται τη στιγμή που οι ΗΠΑ προσπαθούν κακήν κακώς να περιορίσουν τη δημοσιοποίηση του περιεχομένου 250.000 αμερικανικών διπλωματικών τηλεγραφημάτων από τον ιστότοπο WikiLeaks.

Η WikiLeaks αγωνιζόταν σήμερα το πρωί να αποκρούσει μια επίθεση από όλα τα μέτωπα–από κυβερνοεπιθέσεις ως απαγορεύσεις του ονόματος του ιστότοπου της και τραπεζικές απαγορεύσεις. Μετά τη Mastercard, ο όμιλος Visa αρνήθηκε οποιαδήποτε συναλλαγή με τον ιστότοπο.

 

Τολμηρό στοίχημα με νέα πανεθνικής εμβέλειας εφημερίδα στη Βρετανία

• Ποιοτικό περιεχόμενο σε χαμηλή τιμή για το βιαστικό αναγνώστη είναι το στοίχημα της νέας εφημερίδας πανεθνικής κυκλοφορίας που θα εκδώσει ο ρώσος δισεκατομμυριούχος Αλεξάντρ Λεμπέντεφ στη Βρετανία και ήδη ιδιοκτήτης τριών εφημερίδων στη χώρα.

Η νέα εφημερίδα θα κυκλοφορήσει από την επόμενη Τρίτη υπό τον τίτλο “i”, θα τιμάται 20 πένες και θα προσφέρει περιεκτικά άρθρα εμπνευσμένα από το περιεχόμενο της εφημερίδας «The Independent», που εξαγοράσθηκε από τον επιχειρηματία τον περασμένο Μάρτιο μαζί με την κυριακάτικη έκδοσή της, την «The Sunday Independent». Ένα χρόνο πριν, ο Λεμπέντεφ είχε ήδη εξαγοράσει τη λονδρέζικη «Evening Standard».

Η “i” είναι η πρώτη εδώ και 25 χρόνια καινούργια εφημερίδα πανεθνικής κυκλοφορίας που εκδίδεται επί πληρωμή στη Βρετανία  σε μια περίοδο που η αγορά του Τύπου βρίσκεται σε ύφεση.

Στόχος της “i” εξηγεί ο Άντριου Μάλινς, ένας από τους υπεύθυνους της «The Independent» είναι οι αναγνώστες που εδώ και πολλά χρόνια λένε ότι κατακλύζονται από πληροφορίες και δεν έχουν το χρόνο να διαβάσουν τακτικά μια εφημερίδα ποιότητας.

Η αγορά θεωρείται κορεσμένη καθώς εκδίδονται δέκα εφημερίδες πανεθνικής κυκλοφορίας και σ’ αυτές θα πρέπει να προστεθούν πολλές άλλες που διανέμονται δωρεάν, ενώ έχουν υποστεί μέση μείωση της καθημερινής τους κυκλοφορίας κατά 5,75% σ’ ένα χρόνο περιοριζόμενες σε περίπου 10 εκατομμύρια φύλλα ημερησίως, σύμφωνα με τον οργανισμό ABC που ελέγχει τις κυκλοφορίες των εφημερίδων.

Μεγαλύτερο πλήγμα έχουν δεχθεί οι λεγόμενες εφημερίδες “ποιότητας” -που είναι ακριβότερες 1 στερλίνα ή 1,13 ευρώ- απ’ ότι ο λεγόμενος λαϊκός Τύπος που στοιχίζει από 20 έως 50 πένες. Οι Daily Telegraph, Times και Guardian έχουν υποστεί μείωση της μέσης κυκλοφορίας τους κατά 10% σ’ ένα χρόνο, ενώ ο «Independent» αντιμετωπίζει προβλήματα εδώ και πολλά χρόνια, πουλάει σήμερα 186.332 αντίτυπα την ημέρα έναντι των 251.470 που πωλούσε το Σεπτέμβριο του 2007.

Ο αναλυτής των μέσων ενημέρωσης Ρομπ Λάιναμ εκτιμά πως στις 20 πένες η “i” θα είναι πολύ ανταγωνιστική έναντι των άλλων εφημερίδων ποιότητας, οι οποίες πωλούνται για 1 στερλίνα. «Ελπίζει ότι θα πάρει φύλλα από τις άλλες εφημερίδες ποιότητας και παράλληλα θα παρακινήσει τους αναγνώστες της δωρεάν εφημερίδας Metro να δώσουν 20 πένες για ένα προϊόν καλύτερης ποιότητας», σχολιάζει ο Λάιναμ.

[enet.gr, 15:49 Παρασκευή 22 Οκτωβρίου 2010]

 

Ωρα αποφάσεων για τον Τύπο

• Οι ελληνικές εφημερίδες αντιμέτωπες με την οικονομική κρίση και τις προκλήσεις της νέας εποχής

• ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΨΗΣ | Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2010

ΜΠΡΟΣΤΑ σε ένα σταυροδρόμι κρίσιμων αποφάσεων αλλά και αναπόφευκτων ανακατατάξεων βρίσκεται ο τομέας των μέσων ενημέρωσης και ειδικότερα των εφημερίδων στην Ελλάδα. Ο συνδυασμός αυτού που ονομάζουμε κρίση του Τύπου με την οικονομική κρίση έχει προκαλέσει ασφυκτικές πιέσεις σε όλα τα Μέσα και έχει οδηγήσει σε οικονομικά αποτελέσματα που πολύ απλά δεν είναι δυνατόν να διατηρηθούν. Και μιλάμε για ορίζοντα μηνών, αν όχι εβδομάδων. Ηδη πολλές εφημερίδες έχουν υποθηκεύσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία τους και πληρώνουν τους μισθούς με δανεικά την ίδια στιγμή που οι τράπεζες αρνούνται να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση. Για πόσο καιρό ακόμη μπορεί να συνεχιστούν έτσι τα πράγματα;

Δυστυχώς οι παράγοντες που θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν για να βρεθούν λύσεις κοιμούνται ύπνο βαθύ. Η κυβέρνηση όχι απλώς δεν έχει πολιτική αλλά ουσιαστικά αγνοεί και την ύπαρξη του προβλήματος. Μέσα στη σύγχυση των αρμοδιοτήτων κατάφερε να μην υπάρχει κανείς που να ασχολείται με το ζήτημα.

Ετσι την ίδια στιγμή που σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία γίνονται παρεμβάσεις με στόχο όχι μόνο την οικονομική ενίσχυση αλλά και την αύξηση της κυκλοφορίας των εφημερίδων, ιδίως μεταξύ των νέων, στην Ελλάδα η πολιτεία είναι απλός θεατής. Πράγμα παράδοξο, ιδίως αν ληφθούν υπ΄ όψιν οι θέσεις – όλων των κομμάτων- για τη σημασία που έχει η ενημέρωση στην αποτελεσματική λειτουργία της Δημοκρατίας.

Η θέση αυτή δεν έχει πια φιλολογικό χαρακτήρα. Το άνοιγμα του Ιnternet και η άσχημη οικονομική κατάσταση πολλών Μέσων έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για νέους παίκτες αποφασισμένους να λειτουργήσουν με τελείως διαφορετικούς όρους, και σε ό,τι αφορά τις σχέσεις εργασίας αλλά και την παραγωγή των ειδήσεων.

Από την άλλη πλευρά οι εργαζόμενοι διά των συνδικαλιστικών εκπροσώπων τους κινούνται στην καλύτερη περίπτωση με ανακλαστικά άλλων εποχών και στη χειρότερη με βάση ένα στενό παραταξιακό κομματικό συμφέρον που θεωρεί την κρίση ευκαιρία για να πληγούν κάποιοι και να αναρριχηθούν άλλοι.

Ενα καλό παράδειγμα έδωσε η προχθεσινή απεργία που κήρυξε η διοίκηση της Ενωσης Συντακτών ερήμην των εργαζομένων στις εφημερίδες. Οταν έπειτα από ασφυκτικές πιέσεις των εργαζομένων έγιναν γενικές συνελεύσεις των δημοσιογράφων, η απόφαση των συνδικαλιστών για απεργία αποδοκιμάστηκε με συντριπτικά ποσοστά- της τάξεως του 70%.

Για πολλούς λόγους αλλά και γιατί σε τελευταία ανάλυση ο καθένας καταλαβαίνει ότι όσες απεργίες και αν γίνουν τα οικονομικά προβλήματα δεν θα λυθούν, αντιθέτως θα οξυνθούν και μπορεί να οδηγήσουν σε διακοπή της λειτουργίας Μέσων που κάτω από άλλες συνθήκες μπορούν ίσως να διασωθούν. Οι τυφλές συγκρούσεις- συγκρούσεις, δηλαδή, που δεν δίνουν προοπτικές ρεαλιστικών λύσεων- λειτουργούν πάντα εις βάρος των εργαζομένων.

Είναι ενδεικτικό ότι αυτό ακριβώς έχει ήδη γίνει με εφημερίδες που έκλεισαν, απέλυσαν όλο τους το προσωπικό για να ξανανοίξουν αργότερα με πολύ λιγότερους και χαμηλότερα αμειβόμενους δημοσιογράφους. Οι λίγες καινούργιες που ανοίγουν έχουν και αυτές το ένα τρίτο του προσωπικού, το οποίο συχνά δουλεύει ταυτόχρονα σε εφημερίδα, ραδιόφωνο και Ιnternet.

Οσο για τις ίδιες επιχειρήσεις του Τύπου βρίσκονται μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Από τη μία πλευρά είναι τα αδυσώπητα οικονομικά δεδομένα. Με μείωση των εσόδων από την κυκλοφορία της τάξεως του 20% και της διαφήμισης 25%, τα ελλείμματα έχουν εκτιναχθεί.

Από την άλλη πλευρά, όμως, η απήχηση των Μέσων και μάλιστα των παραδοσιακών εφημερίδων έχει εκτοξευθεί. Κάθε μέρα «Το Βήμα», για παράδειγμα, πουλάει 6.000 φύλλα, το διαβάζουν όμως στο Ιnternet 70.000 διαφορετικοί αναγνώστες, ενώ τα άρθρα του αλλά και αυτούσιες σελίδες του αναπαράγονται (παράνομα) από δεκάδες ιστοσελίδες σε όλη την Ελλάδα!

Δυστυχώς αυτή η αυξημένη απήχηση δεν μεταφράζεται και σε αυξημένα έσοδα. Η διαφήμιση στο Ιnternet παραμένει πολύ μικρή, ενώ ως σήμερα δεν έχει βρεθεί αποτελεσματικός τρόπος οι εφημερίδες να δίνονται ηλεκτρονικά με μικρή έστω συνδρομή. Αντιθέτως, η δωρεάν πρόσβαση υπονομεύει τελικώς και τις κυκλοφορίες των έντυπων εκδόσεων, ιδίως μεταξύ των νέων, που είναι και πιο εξοικειωμένοι με τα νέα Μέσα.

Τι πρόκειται, λοιπόν, να γίνει; Η πρώτη άμεση παρενέργεια της κρίσης θα είναι αποφάσεις για δραματικές περικοπές στο κόστος. Και αυτό θα γίνει είτε με οργανωμένο τρόπο και με προσπάθεια να ελαχιστοποιηθούν οι κοινωνικές επιπτώσεις είτε άναρχα με συγκρούσεις, κλεισίματα εφημερίδων και χρεοκοπίες.

Θα μπορούσε να αποφευχθεί κάτι τέτοιο; Δυστυχώς, όχι. Γιατί οι τράπεζες δεν δανείζουν άλλο και γιατί κανείς δεν θα βάλει κεφάλαια σε επιχειρήσεις που γνωρίζει ότι μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο θα τα έχουν εξανεμίσει. Εκτός αν θέλει να ξεπλύνει μαύρο χρήμα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτός ο περιορισμός του κόστους έχει ήδη γίνει σε ορισμένα Μέσα με ή χωρίς την ανοχή των συνδικάτων. Ετσι αυτές που έχουν κυρίως το πρόβλημα είναι περισσότερο οι παραδοσιακές επιχειρήσεις που αντιστάθηκαν όσο μπορούσαν στις περικοπές μόνο και μόνο για να βρεθούν σήμερα να ανταγωνίζονται τους υπόλοιπους από μειονεκτική θέση.

Αυτός ο περιορισμός των εξόδων δεν πρόκειται φυσικά να εξαλείψει τα ελλείμματα. Θα τα κάνει ωστόσο διαχειρίσιμα, έτσι ώστε σε ένα- δύο χρόνια, όταν θα ζωντανέψει η οικονομία, τα μέσα ενημέρωσης να ξαναγίνουν οικονομικά βιώσιμα.

Προφανώς η μεγάλη πρόκληση για τις εφημερίδες δεν είναι να περικόψουν τα έξοδά τους αλλά να μπορέσουν να αναπτυχθούν μέσα στο καινούργιο τοπίο της ενημέρωσης. Σχέδια υπάρχουν πολλά και ο περιορισμός των εξόδων είναι συνυφασμένος με νέους τρόπους οργάνωσης που θα ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της νέας εποχής.

Δυστυχώς, όσο και αν έχουμε ανάγκη να μη ζούμε σε καθεστώς αβεβαιότητας, κανείς δεν γνωρίζει όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς πού θα βρισκόμαστε σε μερικά χρόνια. Το μόνο βέβαιο είναι ότι για να αναπτυχθούμε στο μέλλον θα πρέπει να επιβιώσουμε στο παρόν!

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=32&artId=358171&dt=03/10/2010#ixzz11IXBUf8N

 

Επιστροφή στις βασικές αξίες για τον Τύπο

Η προσαρμογή στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται για τον Τύπο αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ όρο για την επιβίωση της έντυπης ενημέρωσης. O φαύλος κύκλος των πιέσεων που δέχεται (πτώση των διαφημιστικών εσόδων, μείωση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος και στροφή στο διαδίκτυο) οδηγεί σε δομικές αλλαγές τόσο στο ακολουθούμενο επιχειρηματικό μοντέλο όσο και στον ίδιο τον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφικής λειτουργίας. Οι αλλαγές αφορούν στην επιστροφή στις βασικές δημοσιογραφικές αξίες όπως η αναζήτηση της πρωτογενούς είδησης, η τεκμιρίωση και η αρτιότητα του κειμένου.

• Του Θοδωρή Δεληγιάννη, ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 28/08/2010

«H δημοσιογραφία οδηγεί παντού, φτάνει να την εγκαταλείψεις έγκαιρα», σύμφωνα με ένα απόφθεγμα που αναφερόταν μάλλον στις «χρυσές εποχές» του κλάδου και στη δυνατότητα κοινωνικής ανέλιξης των λειτουργών της ενημέρωσης.

Στη σημερινή πραγματικότητα, όμως, των περίπου 3.500 εγγεγραμμένων μελών στην EΣHEA υπάρχει σημαντική πιθανότητα ένα πολύ μεγάλο μέρος των δημοσιογράφων να αναγκαστεί να αναζητήσει επαγγελματική διέξοδο σε άλλο κλάδο. O φαύλος κύκλος των πιέσεων που δέχεται η έντυπη ενημέρωση (πτώση των διαφημιστικών εσόδων, μείωση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος και στροφή στο διαδίκτυο για πρωτογενή ενημέρωση) οδηγεί σε δομικές αλλαγές τόσο στο ακολουθούμενο επιχειρηματικό μοντέλο όσο και στον ίδιο τον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφικής λειτουργίας. H προσαρμογή σε αυτές θα καθορίσει την επιβίωση τόσο των επιχειρηματικών εγχειρημάτων όσο και την παραμονή στον κλάδο κάθε επαγγελματία, ανεξαρτήτως της θέσης που κατέχει στην πυραμίδα της παραγωγής. Σταχυολογούνται, λοιπόν, ακροθιγώς κάποιες από τις αλλαγές που διαφαίνονται και τεκμαίρονται από τα στοιχεία.

• Eπιστροφή στα «βασικά»

H ειδησεογραφική αξία, η αρτιότητα του κειμένου και η τεκμηρίωση επιστρέφουν στο επίκεντρο της δημοσιογραφικής εργασίας, με διαφορετικό όμως τρόπο από αυτόν με τον οποίο οι αξίες αυτές διακονούνταν παραδοσιακά. H είδηση σήμερα είναι εύκολα προσβάσιμη ηλεκτρονικά είτε από τις ιστοσελίδες των επίσημων μέσων ενημέρωσης είτε μέσω τις σωρείας των blogs που έχουν κατακλύσει τον χώρο της δημοσιότητας.

H «μαγική λέξη» ώστε να διαλυθεί η σύγχυση μεταξύ τυπικής και άτυπης ενημέρωσης είναι η επιλογή.

Hτοι αξιολόγηση με εύλογα κριτήρια από τον εσμό των γεγονότων αυτά στα οποία χρειάζεται να στραφούν τα φώτα της δημοσιότητας. Tο «κυνήγι της είδησης» γίνεται πιο σύνθετο: Aπό την απλή μεταφορά των όσων ανακοινώνονται από κάποια επίσημη πηγή μεταβαίνουμε στην αξιολόγηση, την κριτική αποτίμηση, την ανάλυση την εμβάθυνση κ.ο.κ. H απουσία αμεσότητας πρέπει να αντισταθμίζεται από την προσφορά εργαλείων για τον διάπλου στον κυκεώνα των συμβάντων όπερ σημαίνει την προσφορά της δυνατότητας προσανατολισμού μέσω της ανάδειξης των «κρυφών» παραμέτρων, των προοπτικών, των συναφειών με άλλα θέματα που έχει η είδηση. Kαι βέβαια, όλα αυτά με το ρίσκο της τοποθέτησης, της λήψης ευδιάκριτης θέσης ώστε να είναι εύληπτη η οπτική γωνία μέσα από την οποία αντιμετωπίζεται έκαστο θέμα.

H ποιότητα της γλωσσικής έκφρασης αναδεικνύεται σε μείζονα παράγοντα της εύρυθμης επικοινωνίας με τον αναγνώστη όπου σύνθετες έννοιες όπως, για παράδειγμα, η οικονομική κρίση μετεγγράφονται στα καθημάς. Πρόκειται για μία εργασία η οποία απαιτεί από τον δημοσιογράφο μια διττή επάρκεια: Aπό τη μία, να έχουν γνωστικά αφομοιωθεί οι γνωστικές προκείμενες της είδησης και από την άλλη να υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς τους σε γλώσσα απλή και κατανοητή.

Tο προηγούμενο μοντέλο της κατά λέξη μεταφοράς των υπουργικών δηλώσεων ή της μηχανικής αυτούσιας αναπαραγωγής των ανακοινώσεων επίσημων πηγών έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί οδηγώντας σε έξοδο από το επάγγελμα όσους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα. Mέρος της κρίσης των κυκλοφοριών αποτέλεσε ο μιμητικός ανταγωνισμός όπερ σημαίνει την αναπαραγωγή ειδήσεων με το ίδιο περιεχόμενο χωρίς δευτερογενή επεξεργασία. Eιδήσεων ήδη γνωστών, χωρίς την προσθήκη στοιχείων που θα διαφοροποιούσαν το δημοσιογραφικό προϊόν. Eίναι σύνηθες το φαινόμενο κυρίως στα καθημερινά φύλλα να ταυτίζεται η ύλη τους περίπου κατά τα 2/3.

H ανάγκη για τεκμηρίωση καθορίζει τόσο τη μορφή όσο και το περιεχόμενο των εντύπων. H επικέντρωση των κειμένων στην ανάδειξη των ποικίλων συνιστωσών της είδησης καθιστά απαραίτητη τη μεταφορά είτε των στοιχείων είτε της άποψης του ρεπορτάζ σε εικονικά στοιχεία (είτε γραφήματα και πίνακες είτε σε μια φωτογραφία που να κουβαλά το σημασιολογικό περιεχόμενο του άρθρου ή να το συμπληρώνει κατ’ αντίστιξη). Πρόκειται για το μοντέλο της «έξυπνης» εφημερίδας όπου με ένα ξεφύλλισμα προσφέρονται οι βασικότερες διαστάσεις του θέματος μέσω των εικονικών στοιχείων, ενώ η ανάλυση γίνεται στον κυρίως κορμό του κειμένου. O κύριος κορμός των ειδήσεων συμπληρώνεται από πλαισιωτικές απόψεις είτε από τις γνώμες αντιπαρατιθέμενων πλευρών για ένα επίμαχο θέμα. Eτσι η εφημερίδα αποκτά αυτονομία από τα υπόλοιπα μέσα -κυρίως τα ηλεκτρονικά- ταχείας κατανάλωσης τα οποία μπορεί μεν να προσφέρουν αμεσότητα δεν δίνουν τη δυνατότητα αντίληψης των διαφόρων διαστάσεων κάποιας είδησης.

• Πολιτική απεξάρτηση

Αισιόδοξο μήνυμα εκπέμπει η πολυφωνία στις απόψεις που διατυπώνονται

H σταδιακή άρση της παραδοσιακής έντυπης εκπροσώπησης των πολιτικών κομμάτων που καθιστούσε τα έντυπα φορείς ενός είδους κομματικής γραμμής αλλά και πειθαρχίας θέτει εκποδών τις δημοσιογραφικές πένες που όριζαν εαυτές ως τη συνείδηση του κόμματος ή της παράταξης.

Tο αισιόδοξο είναι ότι η απουσία μίας «μεγάλης αφήγησης» και η κρίση αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος οδηγούν σε μια πολυχρωμία απόψεων και αντιλήψεων που εκτρέπονται από οποιαδήποτε κομματική «γραμμή». Aπόψεις που δεν εκπορεύονται από τα κομματικά μαγειρεία άλλα είναι αυτόνομες και αναγκαστικά τεκμηριωμένες χωρίς να νομιμοποιούνται κατά τα ειωθότα από την ιδεολογική φόρτιση αλλά από τη διεισδυτικότητα και το αναλυτικό βάθος που προσφέρουν.

Oι παλινδρομήσεις είναι ιδιαίτερα ευκρινείς εάν δούμε τις παλινδρομήσεις του «Eλεύθερου Tύπου» από τον σκληρό λαϊκισμό της δεκαετίες του ‘80, στον επαμφοτερίζοντα μοντερνισμό της εποχής Aγγελοπούλου και τη επαναλειτουργία του ως κομματικού έντυπου στη σημερινή του μορφή.

• Το ελληνικό μοντέλο
• Οι σχολές-ανανέωση

Στη χώρα μας λίγα συγκροτήματα Tύπου έχουν κατορθώσει να δημιουργήσουν σχολές: Δηλαδή, έναν συνεκτικό τρόπο δημοσιογραφικής αντίληψης ο οποίος να ακολουθείται ως διαφοροποιητικό στοιχείο αλλά και ταυτότητα ενός εντύπου (οι περιπτώσεις των «Nέων» και της «Kαθημερινής» είναι χαρακτηριστικές).

Oι ανάγκες για παραγωγή σε ποσότητα από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ‘90 έως σήμερα είχαν θέσει σε δεύτερο πλάνο την ποιοτική αποτίμηση του παραγόμενου αποτελέσματος.

H κατά πλάτος επέκταση των εντύπων με… εκατοντάδες σελίδες στις σαββατιάτικες και κυριακάτικες εκδόσεις προκάλεσε εισόδους στον επαγγελματικό χώρο ενός σημαντικού αριθμού ατόμων χωρίς τα απαραίτητα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της νέας εποχής.

H μη τυποποίηση των προσόντων καθιστούσε σχετικά εύκολη την απόκτηση της δημοσιογραφικής ταυτότητας και το εύρος των εκδόσεων τρόπον τινά κάλυπτε τις κατά περίπτωση ανεπάρκειες αλλά και την ανάγκη για σχετικά φθηνό προσωπικό. Πόσοι, για παράδειγμα, οικονομολόγοι με πραγματική γνώση του αντικειμένου διακονούν την ενημέρωση; Σε περίοδο «ισχνών αγελάδων» καθίσταται πρωταρχική ανάγκη τόσο η δημιουργία «ταυτοτήτων» τόσο για τα έντυπα αλλά και η προσέλκυση ατόμων επαρκών για τη διεκπεραίωση ενός τόσο απαιτητικού έργου..

 

Διαφάνεια βρετανικού Τύπου

Την ώρα που τα ακριβοπληρωμένα συμβόλαια της ΕΡΤ έγιναν αντικείμενο συζήτησης περί προσωπικών δεδομένων εξαιτίας της δημοσιοποίησής τους μετεκλογικά, στο ΒΒC ανακοινώνουν δημοσίως τις συνολικές ετήσιες απολαβές του προσωπικού τους, δίχως πάντως περαιτέρω λεπτομέρειες και αντιστοιχίες με ονόματα και διευθύνσεις, όχι για λόγους «προσωπικών δεδομένων», αλλά προκειμένου να μην προκύψει… ζήλια μεταξύ συναδέλφων.

Την προηγούμενη Τετάρτη το αγγλικό δίκτυο ανακοίνωσε ότι καταβάλλει ετησίως ποσό ύψους 229 εκατ. στερλινών ως αποζημιώσεις των σταρ που φιλοξενεί στο τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό πρόγραμμά του, αρνούμενο όμως να μιλήσει με λεπτομέρειες για το πόσα λαμβάνει ο καθένας. Ο λόγος που επικαλέστηκε η διοίκηση του ΒΒC ήταν ότι ενδέχεται να προκύψουν ζήλιες και έριδες μεταξύ των, ούτως ή άλλως, ακριβοπληρωμένων σταρ.

Πάγια τακτική του ΒΒC είναι όμως η δημοσιοποίηση των εξόδων παράστασης των στελεχών του, εκείνων των επαγγελματιών δηλαδή που καταλαμβάνουν θέση στο οργανόγραμμα της διοίκησής του.

Ετσι για παράδειγμα, καθένας μπορούσε να διαβάσει ότι ο πρόεδρος του καναλιού Μαρκ Τόμπσον , που εισπράττει 664.000 στερλίνες τον χρόνο, έλαβε ως έξοδα παράστασης ποσά που κινούνταν από 57 πένες για παρκόμετρο ως 5.616

στερλίνες για την αγορά αεροπορικού εισιτηρίου προς τη Σεούλ. Ο γενικός διευθυντής Μαρκ Μπίφορντ έκανε δωρεά ύψους 120 στερλινών όταν προσκλήθηκε στο μουσικό φεστιβάλ Womad από τον Πίτερ Γκάμπριελ, ενώ η διευθύντρια του ΒΒC Vision Γιάνα Μπένετ ξόδεψε 1.254 στερλίνες για έξι διανυκτερεύσεις στο Sunset Βoulevard Ηotel του Λος Αντζελες, όλα από το ταμείο του δικτύου.

Πιο… ανοιχτοχέρης εμφανίζεται ο κύριος Ερικ Χόντζερς, διευθυντής future μίντια και τεχνολογίας του ΒΒC, ο οποίος ξόδεψε σε ταξί, μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, ποσό ύψους 4.984 στερλινών, με τη μεγαλύτερη διαδρομή να κοστίζει 627,37 στερλίνες! Πιο φθηνά, σχεδόν μισή τιμή, κόστισε ένα δείπνο 10 ατόμων στον δημιουργικό διευθυντή Αλαν Γέντομπ, ο οποίος πλήρωσε 317,19 στερλίνες, ενώ μάλλον πιο καλά έφαγαν οι έξι προσκεκλημένοι του Μαρκ Ντάμαζερ, controller του Radio 4, ο οποίος ξόδεψε 290 στερλίνες σε ευχαριστήριο δείπνο. Για πιο… ταπεινούς λόγους, ο controller του ΒΒC1 Τζέι Χαντ έδωσε σε ταξί 22 στερλίνες επειδή είχε βαριά DVD να κουβαλήσει ως την εργασία του… [ΤΟ ΒΗΜΑ, 14/02/2010]

 

Ανατέλλει τρίτη εποχή για τον διεθνή Τύπο

• Tου Πετρου Παπακωνσταντινου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 05/02/2010

«Οπως η πολική αρκούδα, που ισορροπεί αβέβαια πάνω σε ένα λεπτό στρώμα πάγου, οι εκδότες των εφημερίδων αναζητούν λύσεις για τη διάσωση της βιομηχανίας τους». Ετσι αρχίζει το άρθρο της Μαρί Μπενίλντ στη γαλλική Le Monde Diplomatique για τη συνεχιζόμενη κρίση των εφημερίδων. Το 2009 χάθηκαν στη Γαλλία περισσότερες από 2.300 θέσεις εργασίας, ενώ στην Αμερική ο αντίστοιχος αριθμός έφτασε τις 24.500. Ενας τραπεζίτης της BNP Paribas παρομοίαζε τους δημοσιογράφους του σήμερα με τους μεταλλουργούς της δεκαετίας του 1970: προορίζονται να εξαφανιστούν ως κλάδος, αλλά δεν το ξέρουν ακόμη.

Ασφαλώς, η οικονομική ύφεση της προηγούμενης διετίας έπαιξε καταλυτικό ρόλο, αλλά οι ουσιώδεις αιτίες προϋπήρχαν. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες στατιστικές, την τελευταία δεκαετία το μερίδιο των εφημερίδων στα κέρδη της διεθνούς βιομηχανίας των μίντια έπεσε από το 40% στο 14%, ενώ εκείνο των διαδικτυακών μέσων ανέβηκε από 4% σε 22%. Στο βιβλίο του «Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης» (Πόλις, 2009), ο Μπερνάρ Πουλέ εκτιμά πως «για πρώτη φορά από την εμφάνιση των εφημερίδων μαζικής κυκλοφορίας, στα μέσα του 19ου αιώνα, οι διαφημιστές έχουν τη δυνατότητα να τις αγνοήσουν εντελώς».

• Η Mediapart στη Γαλλία

Οι πρώτες, αντανακλαστικές αντιδράσεις (μείωση προσωπικού, περιστολή πολυδάπανων ρεπορτάζ και αποστολών στο εξωτερικό) δεν ανέκοψαν την κρίση, αντίθετα την επιδείνωσαν. Ωστόσο, ακριβώς επειδή είναι τόσο βαθιά και απαιτεί εντελώς ριζοσπαστικές απαντήσεις, η παρούσα κρίση αναδεικνύεται σε φυτώριο νέων, πειραματικών μορφών δημοσιογραφίας.

Η περίπτωση της διαδικτυακής εφημερίδας Mediapart, στη Γαλλία, είναι μία από αυτές. Ιδρύθηκε το 2008 από τον Εντουί Πλενέλ, ο οποίος, ύστερα από μια διαδρομή στην εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, αναδείχθηκε σε πετυχημένο διευθυντή σύνταξης της Le Monde, έχοντας στο ενεργητικό του ρεπορτάζ που έκαναν πάταγο, όπως η αποκάλυψη ότι οι μυστικές υπηρεσίας του Μιτεράν ανατίναξαν το πλοίο Rainbow Warrior της Greenpeace. Μαχητικά αντι- Σαρκοζική, η εφημερίδα του στηρίζεται στις μηνιαίες συνδρομές (9 ευρώ) και στην ερευνητική δημοσιογραφία, κυρίως από πρώην συντάκτες της Monde.

Η κυριότερη ανταγωνίστρια της Mediapart είναι η επίσης διαδικτυακή, αλλά δωρεάν (δέχεται εισφορές μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων) Rue89: Rue σημαίνει Οδός, δηλαδή δημόσιος χώρος, ενώ το ’89 παραπέμπει στη Γαλλική Επανάσταση του 1789 και στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το 1989. Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία της προήλθε από πρώην στελέχη της Liberation, όταν η ιστορική εφημερίδα του Ζαν–Πολ Σαρτρ πουλήθηκε στον χρηματιστή Ροτσίλντ. Η αλήθεια είναι ότι από οικονομική άποψη αμφότερες οι ψηφιακές εφημερίδες βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, πράγμα που τις ανάγκασε να δεχθούν μέρος της κρατικής βοήθειας την οποία ο Σαρκοζί προόριζε για τις συμβατικές εφημερίδες. Απομένει να αποδειχθεί εάν η κρατική ενίσχυση θα έχει, όπως πολλοί φοβούνται, τον αντίκτυπό της στην πολιτική αυτονομία των δύο μέσων.

Στην απέναντι ακτή του Ατλαντικού, ο Τζάκ Σέιφερ του ηλεκτρονικού περιοδικού Slate διατύπωσε την τολμηρή πρόβλεψη ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας τρίτης εποχής της δημοσιογραφίας: Η πρώτη εποχή, από τα τέλη του 18ου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν εκείνη της μαχόμενης εφημερίδας γνώμης, από τον «Φίλο του Λαού» του Μαρά μέχρι τον Economist των Βρετανών επιχειρηματιών, που μάχονταν για το ελεύθερο εμπόριο και τη «Νέα Εφημερίδα του Ρήνου», που πάσχιζε για τη δημοκρατική ενοποίηση της Γερμανίας, με διευθυντή τον Μαρξ.

Η δεύτερη εποχή ήταν εκείνη των μεγάλων εμπορικών εφημερίδων, την οποία απαθανάτισε ο «Πολίτης Κέιν» του Ορσον Ουέλς, εμπνευσμένος από τον μεγιστάνα του αμερικανικού Τύπου, Γ. Ρ. Χιρστ.

• «Foundation press»

Το επόμενο στάδιο, σύμφωνα με μια γνώμη που κερδίζει έδαφος, είναι η εποχή του «foundation press», των εφημερίδων υψηλής ποιότητας, με έμφαση στο ερευνητικό ρεπορτάζ και στην πρωτότυπη ανάλυση, που θα χρηματοδοτούνται από μη κερδοσκοπικά ιδρύματα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει το δίκτυο ProPublica, το οποίο ιδρύθηκε από τους επιχειρηματίες Χέρμπερτ και Μάριον Σάντλερ, στη Νέα Υόρκη, απασχολεί δεκάδες δημοσιογράφους, συμπεριλαμβανομένων κατόχων βραβείων Πούλιτζερ, και παράγει ρεπορτάζ που δημοσιεύονται σε εφημερίδες όπως οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» ή προβάλλονται σε κανάλια όπως το CNN.

Τι άλλο θα γεννήσει αυτή η εκρηκτικά ασταθής εποχή, ουδείς το γνωρίζει. Γεγονός είναι, πάντως, ότι πάμπολλες προφητείες για τον επικείμενο θάνατο των εφημερίδων αποδείχθηκαν υπερβολικές. Ηδη το 1845, ο Τζέιμς Γκόρντον Μπένετ, ιδρυτής της «Νιου Γιορκ Χέραλντ», εξέφραζε το φόβο πως οι εφημερίδες κινδύνευαν να εξαφανιστούν λόγω της έλευσης του τηλεγράφου, «ενός νέου τρόπου διάχυσης των πληροφοριών».

 

ΗΠΑ: Χειρότερη απ’ ότι φαίνεται η κυκλοφορία των εφημερίδων

Την ώρα που οι εφημερίδες στις ΗΠΑ χάνουν συνδρομητές και αναγνώστες με ταχείς ρυθμούς, κάποιοι τίτλοι ημερήσιας κυκλοφορίας ξεχωρίζουν αυξάνοντας την κυκλοφορία τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πωλούν περισσότερα φύλλα.

Ο λόγος για αυτό το.. παράδοξο είναι ότι από την 1η Απριλίου οι νέοι ελεγκτικοί κανονισμοί επιτρέπουν στις εφημερίδες να μετρούν κάθε αναγνώστη ως πελάτη που πληρώνει για το προϊόν. Το γεγονός αυτό βοηθάει σημαντικά στην περίπτωση που η εφημερίδα διαθέτει ηλεκτρονική έκδοση, που μπορεί να περιλαμβάνει συνδρομητικό website όπως στη περίπτωση της Wall Street Journal, ή να αφορά το ηλεκτρονικό αντίγραφο του εντύπου, όπως στην περίπτωση της USA Today που πωλούν την πρόσβαση στην καθημερινή «e-έκδοση» που δείχνει την εμφάνιση της εφημερίδας στην έντυπη μορφή της.

Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, αν μία εφημερίδα πουλά ξεχωριστό συνδρομητικό «πακέτο» της έντυπης και της ηλεκτρονικής της έκδοσης, ο αναγνώστης που πληρώνει για τις δύο εκδόσεις της ίδιας εφημερίδας μετράει για δύο. Έτσι, χάρη σε αυτή τη ρύθμιση, η εικόνα της αγοράς δεν φαίνεται όσο άσχημη πραγματικά είναι. Η μέση εβδομαδιαία κυκλοφορία σε 379 εφημερίδες των ΗΠΑ μειώθηκε κατά 10,6% το εξάμηνο που έκλεισε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μείωση που έχει ποτέ καταγράψει η αρμόδια υπηρεσία Audit Bureau of Circulations (ABC), που καταγράφει τον αριθμό των καταναλωτών που πληρώνουν για να διαβάσουν κάποιο έντυπο.

Οι επίπτωση της νέας ρύθμισης ωστόσο ήταν περισσότερο από εμφανής, αφού 59 εφημερίδες διέθεταν τουλάχιστον 5.000 συνδρομητές στην ηλεκτρονική τους έκδοση, που μετρούσαν ως δύο συνδρομητές, ενώ στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο αριθμός των online συνδρομητών ήταν αυξημένος σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Η μείωση στην κυκλοφορία των εφημερίδων οφείλεται σε σειρά παραγόντων. Πολλοί τίτλοι έχουν προχωρήσει σε περικοπές των περιοχών που εξυπηρετούν κυρίως όταν πρόκειται για απομακρυσμένες περιοχές των ΗΠΑ, όπου τα κόστη παράδοσης του φύλλου είναι ιδιαίτερα υψηλά και η κυκλοφορία σχετικά χαμηλή. Επιπλέον, η αύξηση στην τιμή παράδοσης της εφημερίδας στο σπίτι έχει αποθαρρύνει κάποιους μέχρι πρότινος συνδρομητές.

Ωστόσο, κάποιες εφημερίδες εξακολουθούν να εφαρμόζουν προσφορές για να τονώσουν τη κυκλοφορία τους μη θέλοντας να ρισκάρουν περαιτέρω μείωση των διαφημιστικών εσόδων, αφού το μέγεθος των αναγνωστών είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες αγοράς διαφημιστικού χώρου.

Ο Στιβ Κόφιν, εκδότης της Review-Journal, εφημερίδας της Νεβάδα που είδε την κυκλοφορία της να επωφελείται από τους νέους τρόπους μέτρησης, θεωρεί ότι η νέα τακτική έχει νόημα επειδή παρέχει μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα των συνδρομητών εφημερίδων. «Είναι σημαντικό να δείξουμε στους διαφημιζόμενους ότι κάνουμε ότι μπορούμε από την πλευρά μας και ότι χρησιμοποιούμε πολλές πλατφόρμες για να διευρύνουμε το κοινό μας».

Οι διαφημιστικές εταιρείες από την άλλη, πιστεύουν ότι ο νέος τρόπος μέτρησης αυξάνει τη δική τους δουλειά στην αξιολόγηση μιας εφημερίδας. «Πρέπει να ελέγχουμε σε ποιο βαθμό γίνεται αυτή η διπλή μέτρηση. Τα νούμερα που διαβάζουμε δεν είναι πλέον αξιόπιστα», επισημαίνει η Άλισον Χάουαλντ, στέλεχος της διαφημιστικής εταιρείας PHD Media.

Η αύξηση στις ψηφιακές πωλήσεις της York Daily Record στην Πενσιλβάνια είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της εβδομαδιαίας κυκλοφορίας κατά 16,5%, το υψηλότερο μεταξύ των εφημερίδων με τιράζ τουλάχιστον 50.000 φύλλων. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η ηλεκτρονική έκδοση είναι το αντίγραφο της έντυπης, μέχρι και στις διαφημίσεις. Η σημερινή τεχνολογία μάλιστα προσομοιάζει ακόμη και το γύρισμα των σελίδων του χαρτιού, ενώ οι περισσότερες πωλούνται σε μικρότερη τιμή της έντυπης, κυρίως εξαιτίας του μειωμένου κόστους δημιουργίας της ηλεκτρονικής έκδοσης.

Αξίζει να σημειωθεί τέλος, ότι οι συνδρομές στο Ίντερνετ διαδραμάτισαν ιδιαίτερο ρόλο στην ανάπτυξη της Wall Street Journal τη περασμένη δεκαετία. Οι ψηφιακές πωλήσεις είναι ο βασικός λόγος που η WSJ ξεπέρασε τη USA Today ως η μεγαλύτερη σε κυκλοφορία εφημερίδα της χώρας, την περίοδο Απριλίου – Σεπτεμβρίου. Η WSJ χρεώνει τους συνδρομητές της έντυπης έκδοσης 40 σέντς την εβδομάδα για πλήρη πρόσβαση στην ιστοσελίδα της.

http://www.kathimerini.gr με πληροφορίες Associated Press

 

Πακέτα Τύπου και κόπι-πέιστ

• Eνα βλέμμα
• Tου Nικου Γ. Ξυδακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 08/11/2009

Με ρωτούν συχνά: Πώς πάνε οι εφημερίδες; Συνήθως επιστρέφω το ερώτημα: Εσείς πώς τις βλέπετε να πάνε; Τις διαβάζετε, τις αγοράζετε, σας αρέσουν; Στη συζήτηση που ακολουθεί ανακαλύπτουμε ότι οι περισσότεροι υπό τον περιληπτικό όρο εφημερίδα εννοούν την ανά Κυριακή αγορά μιας ή περισσότερων πακέτων, και την πλαγία ανάγνωση μερικών άρθρων. Τα πακέτα αγοράζονται με κριτήρια ποικίλα: αν περιέχουν καλή ταινία, λαοφιλές μουσικό σι-ντι, βιβλίο τσέπης, βιβλίο ραφιού, λαχνούς για φουσκωτό. Ενα κριτήριο, όχι το ισχυρότερο, είναι η ίδια η εφημερίδα: ποια είναι, τι γράφει, ποιοι γράφουν, πώς γράφουν. Πάντως, το καθαυτό εκδοτικό προϊόν, το περιεχόμενο της εφημερίδας -και όχι τα εξαρτήματα και τα premiums- δεν δημιουργεί την ικανή συνθήκη για την αγορά του. Κι αυτό γίνεται φανερό και από το μάρκετινγκ των κυριακάτικων πακετοεφημερίδων: διαφημίζουν τα εξαρτήματα και τα δώρα· ποτέ ή σπανίως τα θέματα και τους γραφιάδες τους.

Δεν είναι όλες οι εφημερίδες ίδιες, ασφαλώς, ούτε όλοι οι αναγνώστες ίδιοι. Αλλά την κυρίαρχη ροπή ορίζουν το αυτοκανιβαλιζόμενο μάρκετινγκ του Τύπου και η βαριεστημένη βουλιμία των αναγνωστών. H διαφθορά τελείται αμφίδρομα. Με θύμα όχι μόνο την παρακμάζουσα βιομηχανία του Τύπου, αλλά τώρα πλέον την ίδια τη δημοσιογραφία.

Η δημοσιογραφία βέβαια, από καιρό, πολύ πριν από την παρούσα βαθιά κρίση, είχε φροντίσει να απομειώσει την αξιοπιστία της, την ανεξαρτησία της, τον εναντιωματικό της χαρακτήρα, τη δομική της δυσπιστία απέναντι σε κάθε λογής εξουσίες και αυθεντίες. Αντί να κοιτάει στα μάτια τον αναγνώστη, τον πελάτη, αυτόν που κρίνει και πληρώνει, αλληθώριζε προς την εξουσία, τόσο πολύ, που νόμιζε ότι είναι εξουσία η ίδια. Εγραφε απευθυνόμενη στην εξουσία, και όχι στον πολίτη, σαν να συγκυβερνά.

Μιλάμε για δημοσιογραφία· θα ήταν ορθότερο να μιλάμε για δημοσιογράφους. Ανθρωποι σφάλλουν και διαφθείρουν, άνθρωποι φέρονται σαν αδύναμοι και μοιραίοι. Αυτοί οι άνθρωποι είμαστε εμείς· οι δημοσιογράφοι που παραπίστεψαν στη διαμεσολαβητική τους ισχύ και στην αλαζονική Τέταρτη Εξουσία. Ανθρωποι που με την τηλεόραση ένιωσαν σταρ, κι από τους σταρ πήραν τις αμοιβές και τις συμπεριφορές, άλλαξαν επαγγελματικό γένος και ήθος. Ανθρωποι που σαγηνεύτηκαν από την επέλαση του λαϊφστάιλ και του νεοκυνισμού. Και σαρώθηκαν. Και επέβαλαν στα παλαιά μέσα τη νοοτροπία και τα ήθη των νέων μέσων· επέβαλαν την τυραννία του infotainment και στις παραδοσιακές, τις σοβαρές εφημερίδες· επέβαλαν την ημιμάθεια και την ελαφρότητα της πρωινής τηλεοπτικής ζώνης, όπου όχι μόνο συγχωρείται, αλλά είναι και διασκεδαστική, αλλά τα ίδια αυτά ελαφρά υλικά μεταφερμένα στον γεωμετρημένο κάνναβο της εφημερίδας φαίνονται αυτόχρημα φτηνιάρικα, χτίζουν φανταχτερές προσόψεις σε λυόμενα σκυλάδικα.

Οι άνθρωποι πάντα. Γράφοντες και αναγνώστες. Και το Ιντερνετ; Ναι, η πλανητική δικτύωση αφήνει πίσω της ερείπια και λείψανα, αλλά η ηθικοπολιτική απαξίωση του Τύπου είχε αρχίσει πολύ πριν αναδυθεί το Μπλογκ ως Δικαίωμα και ως Φενάκη. Μεθυσμένοι από την απέραντη εξουσία των μαζικών τους μέσων και από τις προσόδους της διαφήμισης, δημοσιογράφοι και εκδότες, στην προ-ιντερνετική εποχή, προέβησαν σε αλλεπάλληλες καταχρήσεις εξουσίας. Η ισηγορία, θεμέλιο της δημοκρατίας, περιφρονήθηκε, υποκαταστάθηκε από τα ολιγοπώλια των κατόχων των μέσων. To αυθάδικο, αφελές σφρίγος των μπλογκ, του twitter, των social networks, της λεγόμενης δημοσιογραφίας των πολιτών, υπό μία έννοια, είναι η εκδίκηση της γυφτιάς, η εκδίκηση των περιφρονημένων, των στερημένων από φωνή στον δημόσιο χώρο. Αφού οι εφημερίδες, τα όργανα του διαφωτισμού, τους έστρεψαν τα νώτα, οι άνθρωποι της μαζικής δημοκρατίας στράφηκαν σε άλλα μαζικά μέσα, με σαγηνευτικές δυνατότητες προσωποποίησης.

Η κρίση του Τύπου άρα είναι και κρίση των δημοσιογράφων. Δεν είναι όλοι ίδιοι, ας το ξαναπούμε· μα η φθορά αφορά το σύνολο, η οικονομική δυσπραγία πλήττει αδιακρίτως όλους. Ισως βιώνουμε μια παρατεταμένη, επώδυνη αλλαγή Παραδείγματος: στο πώς αναπαριστάνουμε τον κόσμο, πώς τον αφηγούμαστε, πώς τον εξηγούμε· πώς αφηγούμαστε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτερα απ’ όσο μπορούμε να παρακολουθήσουμε. Αλλά, διάβολε, αυτή είναι η δουλειά των δημοσιογράφων: Να βρίσκονται εκεί, την ώρα που συμβαίνει και να αφηγούνται την αλλαγή. Οχι να τη μακιγιάρουν, να την αποκρύπτουν, να τη μισολένε με χειραγωγούμενα κόπι-πέιστ. Θυμόμαστε πώς γίνεται;



 

Η θέση του Τείχους στον Τύπο του ΄89

Σαν αύριο, 9 Νοεμβρίου 1989, το Τείχος του Βερολίνου πέφτει με παταγώδη θόρυβο ενώνοντας ξανά τις δύο Γερμανίες, την Ανατολική και τη Δυτική, και σηματοδοτώντας εξελίξεις που θα προκαλούσαν ριζικές αλλαγές στον διεθνή πολιτικό χάρτη. Είκοσι χρόνια μετά η επέτειος τιμάται στη Γερμανία, αλλά και σε όλον τον κόσμο με διαλέξεις, εκθέσεις, τηλεοπτικές εκπομπές και επετειακά αφιερώματα που ερευνούν και αναλύουν τις αιτίες οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση του κομμουνισμού και στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Από την επετειακή «φρενίτιδα» δεν εξαιρείται βεβαίως και η Ελλάδα.

Αυτά 20 χρόνια μετά. Διότι πριν από 20 χρόνια, όταν οι πολίτες του κόσμου παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις στη Γερμανία, οι πολίτες της μικρής χερσονήσου στην οποία καταλήγει η Ευρώπη, εσωστρεφείς, ενίοτε εγωκεντρικοί και εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμό μας, εξακολουθούσαμε να ασχολούμαστε με τα της παράγκας μας- το εγχώριο «βρώμικο ΄89» δεν άφηνε χώρο για άλλη είδηση-, χωρίς να έχουμε αξιολογήσει όπως θα έπρεπε τις εξελίξεις που άλλαξαν τον ευρωπαϊκό- και όχι μόνο- χάρτη.

Ανάμεσα στις ελάχιστες εξαιρέσεις, σε εκείνους που κατάλαβαν ότι η γιορτή που κορυφωνόταν στη διχοτομημένη έως τότε πόλη δεν αφορούσε μόνο τους Βερολινέζους, και «Το Βήμα». Το οποίο ήταν από τις ελάχιστες ελληνικές εφημερίδες που έδωσαν μεγάλη έκταση στο θέμα. Είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 1989 με τίτλο «Κοσμογονικές αλλαγές στην Ευρώπη», με εκτενές άρθρο στις πολιτικές σελίδες («Αλλάζει ο χάρτης της Ευρώπης» του Στ. Ευσταθιάδη ) και με «Φάκελο» αφιερωμένο στις «Ιστορίες του Τείχους».

Κατά τα άλλα, μια ματιά στα πρωτοσέλιδα της εποχής- και κυρίως της 10ης Νοεμβρίου- θα απογοητεύσει τον αναγνώστη καθώς η είδηση δεν αποτελεί πρωτοσέλιδο, αλλά θέμα των εσωτερικών σελίδων. Ορισμένες μάλιστα δεν έδωσαν χώρο πέραν της μισής σελίδας, αποδεικνύοντας για άλλη μία φορά ότι το μείζον είναι το «πού οδεύει η Ελλάδα» και όχι το ότι αλλάζει ο κόσμος! [ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009]